کد مطلب:46014 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

: نظر قرآن در مورد ابزار شناخت چيست؟

قرآن در يكي از آياتش در سورة مباركة نحل به صراحت مطلبي را بيان ميكند كه نظرش درمورد ابزار شناخت معلوم مي شود. در سورة مباركة نحل مي فرمايد: «وَاللهُ اَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطونِ اُمَّهاتِكُمْ لاتَعْلَمُونَ شَيْئاً» نحل/78 [اوست خدايي كه شما را از شكمهاي مادرانتان بيرون آورد در حالي كه شما هيچ چيز نميدانستيد]؛ يعني از نظر شناخت هيچ چيز را نمي شناختيد، بي شناخت بوديد. «وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصارَ» [و براي شما گوش و چشمها و ديدهها قرار داد.]
ميدانيد كه در ميان حواسّ انسان، آن حواسي كه بيش از همه در شناسائي تاثير دارد، چشم و گوش است.
قرآن هم اينجا آن دو حاسّة مهم را ذكر كرده؛ بعد از اينكه مي گويد شما آمديد به اين دنيا در حالي كه هيچ چيز نمي دانستيد، مي گويد: «وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصارَ». [به شما چشم و گوش داد.] و حواس داد، يعني ابزار دانستن داد؛ نميدانستيد، نميشناختيد، اين ابزار را داد كه بشناسيد «وَ الْاَفْئِدَةَ لَعَلَكُمْ تَشْكُرُونَ» آيا قرآن فقط به حواس قناعت كرد؟ نه، پشت سرش آن چيزي [را ذكر مي كند] كه در اصطلاح قرآن به آن «لُبّ» و يا «حِجْر» گفته مي شود، آن چيزي كه مركز تفكر است. گاهي مي گويد افرادي دل ندارند (معلوم است كه منظور اين قلب طبّي و گوشتي نيست). «و خدا براي شما دلها قرار داد» بعد از چشم و گوش، دل را ذكر ميكند؛ يعني همان قوّهاي كه تجزيه و تركيب ميكند، تعميم ميدهد، تجريد ميكند؛ قوهاي كه نقش بسيار اساسي در شناخت دارد.
«وَاللهُ اَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطونِ اُمَّهاتِكُمْ لاتَعْلَمُونَ شَيْئاً» بشر! مسير خودت را بدان، خدا تو را در اين مسير حركت داده است، يعني اينها نظام الهي است، سنّت و مشيّت الهي است، مظاهر اراده اوست كه تو آمدي؛ وقتي كه آمدي هيچ چيز نميدانستي؛ به تو چشم داد، به تو گوش داد، به تو دل داد، براي اينكه شكر كني، براي اينكه اينها را به كار اندازي؛ يعني براي اينكه بشناسي، براي اينكه چشم و گوش و دل را براي شناخت بكار بيندازي. اين چشم و گوش تو، لامسه و ذائقه تو، ابزار شناخت است. هر حس ظاهر و باطني كه داراي ابزار شناخت است، آن فكر و لبّ و قلب تو، عقل و انديشه و حجر تو، سرّ و خفيّ و اَخفاي تو، همة اينها ابزار شناخت است. خدا اينها را آفريده براي اينكه جهان را بشناسي. بنابراين قرآن اين دو ابزار را صريحاً به رسميّت مي شناسد. پس تا اينجا ما از نظر قرآن به دو وسيله شناخت قائل هستيم.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج13 ـ مسئله شناخت
شهيد مطهري